- With later pencil annot. (by Joop Schafthuizen) in upper blank margin of first leaf "Verzonden netschrift datum 31 Maart 1969".

= Draft, w. numerous corrections and additions, and crossed out annot. "steun vragen/ Eddy fotos. pro memorie: ter bescherming van mezelf". Published in Brieven aan Frans P. 1965-1969 (1984), p.94-99, with date "31 maart 1969" (cf. the above remark by Joop Schafthuizen and the annot., Brieven aan Frans P., p.120). An extensive and emotional letter in which Reve ends his friendship with Pannekoek. "(...) De andere, persoonlijke, zijde is veel belangrijker en eigenlijk wel beslissend, & die houdt het volgende in: dat ik niet langer kan, & ook niet langer wil gekonfronteerd worden met die toestand van sociaal failliet & pauperdom, die je, daar ben ik onwrikbaar van overtuigd, zelf zoekt, & zelf schept. Dat is je goed recht, maar ik wil er niet meer mee te maken hebben, omdat het aan me vreet & me gek maakt. Het doet me al te veel aan de sof van thuis denken, een jaar of dertig geleden. (...) Ik wil kunst maken & die kunst verkopen; God weet wat jij wilt, maar in géén geval: verkopen (...) Ik moet vechten en zwoegen om het artistiek, geestelijk & sociaal te klaren & vol te houden (...). Ik wend mij niet zelfzuchtig af van pijn, leed, en gebrek, maar wel van de moedwillige chaos, van de kleinburgerlijke verheerlijking van het pauperdom, en van de droom van de middenstander, die denkt dat men pas telt, als men op de lat koopt (...)". SEE ILLUSTRATION PLATE XXIII.

= Published in Brieven aan Bernard S. 1965-1975 (1981), p.22. "(...) Ik bereid mij op het festijn van je bestraffing voor, dat een allerschoonst en allerwreedst duet gaat worden voor Jongenstenor & Zweep. Ik zal je temmen, dat beloof ik je. (...) Betuig mij je allernederigste slaafsheid en beschrijf mij nauwkeurig je eigen bestraffing. Je Ruiter & Meedogenloze Meester & Eigenaar, Gerard K. van het Reve."

= Draft w. corrections and a few crossed out lines. Published in Brieven aan Josine M. 1959-1975 (1981), p.122-125. "(...) Misschien begrijpt niemand de Brief, maar dat geeft niet, want God begrijpt hem wel, tenminste dat denk ik, of hij is zwakzinnig, & dat zal toch niet het geval wezen. Er is meer in dan ooit over de Dood, ook in verband met Seks & Drank, plus merkwaardige teorieën over het kunstenaarschap, en over de Ware Natuur Gods. Ik heb mijn oude vader maar vast gewaarschuwd, dat er weer "geen normaal mens in voorkomt", dan weet hij het tenminste van te voren, & krijg ik minder gezijk aan mijn kop (...)".

= Unfinished draft, with autograph heading "Het Lieve Leven (1)" and "Als van: Greonterp (...) In Son, bij Eindhoven, in een bungalow van f 100,000, bij iemand die waarschijnlijk De V. heet, maar daaromtrent krijgen we wel zekerheid." I.a. on a lecture that Reve gave: "(...) Gisteren fijn voorgelezen, allemaal kunst, en naderhand de vruchtbare gedachtenwisseling over God, en ik werd door iedereen erg bewonderd (...)".

- Stapled in upper left corner.

= All lvs. but one w. AUTOGRAPH CORRECTIONS in blue ballpoint. First leaf w. 2 short notes in upper blank margin: "veel dank voor uw nauwkeurig zetten!" and "Kan ik te zijner tijd deze proeven van u krijgen, om te bewaren?" After publication in Tirade (p.330-356) the work was included in Nader Tot U (1966); Verzameld Werk, vol. II, p.240-271.

= From the collection of Sjaak Hubregtse.

= Both from the collection of Sjaak Hubregtse.

= Verzameld Werk, vol. II, p.723.

- Wrappers partly sl. faded. Fine copy.

= Eliance-reeks deel 21. With AUTOGRAPH ANNOTATION on first blank: "Zal ik dit enige overgebleven eigen eksemplaar zelf behouden, of zal ik wederom zo achterlijk zijn om het weg te geven? De tijd zal het leren. Paasmaandag 1973". And with AUTOGRAPH SIGNED DEDICATION on htitle: "Voor Jobs & Lenie Meijer met heel veel lieve wensen van Gerard Reve. Weert, 24 April 1973."

- First leaf waterst.; last leaf loose and dam. around the edges;

= Signed "Gerard K. van het Reve" and "deze is voor Pastoor Vlaskamp" in pen and ink on title; the poem 'Altijd wat' w. autogr. addition of 1 final line in pen and ink ("Wanneer ik dood ben, hoed dan Teigetje") and the poem 'Vierde Persoon Gods' supplied as a loosely inserted AUTOGRAPH POEM: "Aan de maagd, Vierde Persoon Gods. Gij die niet veel gesproken hebt, maar alles in uw hart bewaard - U groet en troost ik, lieve Moeder, Gezegende. 23.11.1965. Gerard van het Reve" (in pen and ink, 1 leaf, recto).

= Verzameld Werk, vol. II, p.339.

= Verzameld Werk, vol. II, p.340.

= Verzameld Werk, vol. II, p.333.

= Verzameld Werk, vol. II, p.734 ("Late Devootsie").

= Author's PROOF copy, the first page of every quire stamped "1ste PROEF" and w. (vague) printer's stamp: "Koninklijke Drukkerij Van de Garde N V / 19 okt. 1972 / Zaltbommel". With several autogr. corrections and additions in pen and ink in the printed text, and with AUTOGRAPH SIGNED DEDICATION on htitle: "Een cadeautje voor Matroosje, met liefste wensen van zijn eigentijdse Koning-Koopman Gerard Reve. Scheveningen, 16 Februari 1973." The lacking pages 7 to 10 supplied in AUTOGRAPH pen and ink on 7 loosely inserted lvs. SEE ILLUSTRATION PLATE XXIII.

- First page (htitle) soiled and w. 2 crossed-out annots.; all quires w. (sm.) inkstain at 'spine'; each quire w. stamp by the printer, dated between February 28th to March 7th 1974.

= The "1ste PROEF" of the work published in 1974 by Athenaeum, Polak & Van Gennep in the Grote Bellettrie Series. The additions include a dedication "Aan de nagedachtenis van de dichter Nico Verhoeven (...)" and more elaborate (sub)titles to the chapters.

= A few autograph corrections. With the introduction mentioned above; Verzameld Werk, vol. VI, p.381-387 (without the introduction).

- Fine copy.

= Roman numb. copy ("VIII"), signed and with AUTOGRAPH SIGNED DEDICATION in the colophon: "Voor Wim Bergmans & Guido, met veel lieve wensen van de moedige Liefdesschrijver [sign.:] Gerard Reve. 'La Grâce', Le Poët-Laval, 22 Juni 1974", and with AUTOGRAPH instruction to which address to send the booklet on the flap of the backwr.: "Sturen aan: De Heer W. Bergmans (...) Amsterdam C.". Rietsuiker was previously published in Propria Cures, year 79, no. 14.